ภาคอีสาน

ภาคอีสาน หรือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นเขตหรือภาคหนึ่งทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย อยู่บนแอ่งโคราชและแอ่งสกลนคร มีแม่น้ำโขงกั้นเขตทางตอนเหนือและตะวันออกของภาค ทางด้านใต้จรดชายแดนกัมพูชา ทางตะวันตกมีเทือกเขาเพชรบูรณ์และเทือกเขาดงพญาเย็นเป็นแนวกั้นแยกจากภาคเหนือและภาคกลาง

ภาคอีสานยังมีเนื้อที่มากที่สุดของประเทศไทย ประมาณ 168,854 ตารางกิโลเมตร หรือมีเนื้อที่ร้อยละ 33.17 เทียบได้กับหนี่งในสามของพื้นที่ทั้งหมดของประเทศไทยได้จัดว่าเป็นพื้นที่ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย เทือกเขาที่สูงที่สุดในภาคอีสานคือ ยอดภูหลวง ภูพานและภูกระดึงซึ่งเป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำสายสำคัญของชาวอีสานในหลายจังหวัดด้วยกัน เช่น แม่น้ำห้วยหลวง แม่น้ำชี ลำตะคอง แม่น้ำพอง แม่น้ำเลย แม่น้ำพรม แม่น้ำมูล แม่น้ำสงคราม

ภาษาหลักของภาคนี้ คือ ภาษาอีสานซึ่งเป็นภาษาลาวสำเนียงหนึ่ง ส่วนภาษาไทยกลางนิยมใช้กันแพร่หลายโดยเฉพาะในเมืองใหญ่ ขณะเดียวกันยังมีภาษาเขมรที่ใช้กันมากในบริเวณอีสานใต้ นอกจากนี้ มีภาษาถิ่นอื่น ๆ อีกมาก เช่น ภาษาผู้ไท ภาษาโส้ ภาษาไทยโคราช เป็นต้น ภาคอีสานยังมีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่โดดเด่น เช่น อาหาร ภาษา ดนตรีหมอลำ และศิลปะการฟ้อนรำที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ เป็นต้น

จังหวัดในภาคอีสาน
ภาคอีสานมีทั้งหมด 20 จังหวัด ตามราชบัณฑิตยสถาน และตามคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ[1] ได้แก่

จังหวัดกาฬสินธุ์ (เดิมชื่อ เมืองฟ้าแดดสงยาง)
จังหวัดขอนแก่น (เดิมชื่อ เมืองขามแก่นนคร)
จังหวัดชัยภูมิ (เดิมชื่อ เมืองไชยภูมิ์)
จังหวัดนครพนม (เดิมชื่อ เมืองนครบุรีราชธานี, เมืองศรีโคตรบูร, เมืองละคร)
จังหวัดนครราชสีมา (เดิมชื่อ เมืองโคราฆะปุระและเมืองเสมา)
จังหวัดบึงกาฬ (เดิมชื่อ เมืองกาฬวาปี)
จังหวัดบุรีรัมย์ (เดิมชื่อ เมืองแปะ)
จังหวัดมหาสารคาม (เดิมชื่อ เมืองตักกศิลานคร)
จังหวัดมุกดาหาร (เดิมชื่อ เมืองมุกดาหารบุรี, เมืองบังมุก)
จังหวัดยโสธร (เดิมชื่อ เมืองยศสุนทร, เมืองสิงห์โคกสิงห์ท่า)
จังหวัดร้อยเอ็ด (เดิมชื่อ เมืองสาเกตุนคร, เมืองฮ้อยเอ็ดประตู)
จังหวัดเลย (เดิมชื่อ เมืองเซไล)
จังหวัดศรีสะเกษ (เดิมชื่อ เมืองสระกำแพงโนนสามขา)
จังหวัดสกลนคร (เดิมชื่อ เมืองสกลทวาปี, เมืองหนองหานหลวง)
จังหวัดสุรินทร์ (เดิมชื่อ เมืองคูประทายสมันต์)
จังหวัดหนองคาย (เดิมชื่อ เมืองหล้าหนองคาย)
จังหวัดหนองบัวลำภู (เดิมชื่อ เมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน, เมืองจำปากาบแก้วนคร, เมืองกมุทาสัย)
จังหวัดอำนาจเจริญ (เดิมชื่อ เมืองอำนาจเจริญ, บ้านค้อใหญ่ )
จังหวัดอุดรธานี (เดิมชื่อ บ้านเดื่อหมากแข้ง)
จังหวัดอุบลราชธานี (เดิมชื่อ เมืองอุบลราชธานีศรีวนาไลยประเทศราช)
สถิติประชากร
อันดับ จังหวัด จำนวน (คน)
(31 ธันวาคม 2556)[2] จำนวน (คน)
(31 ธันวาคม 2555) [3] ! จำนวน (คน)
(31 ธันวาคม 2554) [4] จำนวน (คน)
(31 ธันวาคม 2553) [5]
1 นครราชสีมา 2,610,164 2,605,014 2,585,325 2,582,089
2 อุบลราชธานี 1,836,523 1,826,920 1,816,057 1,813,088
3 ขอนแก่น 1,781,655 1,774,816 1,766,066 1,767,601
4 บุรีรัมย์ 1,573,438 1,566,740 1,559,085 1,553,765
5 อุดรธานี 1,563,964 1,557,298 1,548,107 1,544,786
6 ศรีสะเกษ 1,462,028 1,458,370 1,452,203 1,452,471
7 สุรินทร์ 1,388,194 1,386,277 1,380,399 1,381,761
8 ร้อยเอ็ด 1,308,958 1,308,570 1,305,058 1,309,708
9 ชัยภูมิ 1,135,723 1,133,034 1,127,423 1,127,423
10 สกลนคร 1,134,322 1,129,174 1,123,351 1,122,905
11 กาฬสินธุ์ 984,030 985,084 981,655 982,578
12 มหาสารคาม 955,644 945,149 939,736 940,911
13 นครพนม 710,860 708,350 704,768 703,392
14 เลย 632,205 629,787 624,920 624,066
15 ยโสธร 540,383 540,267 538,853 539,257
16 หนองคาย 514,943 512,439 509,870 509,395
17 หนองบัวลำภู 507,137 505,071 502,551 502,868
18 บึงกาฬ 416,236 412,613 407,634 403,542
19 อำนาจเจริญ 374,698 373,494 372,241 372,137
20 มุกดาหาร 344,302 342,868 340,581 339,575
— รวม 21,775,407 21,701,335 21,585,883 21,573,318
เมืองใหญ่ของอีสานเรียงตามประชากร
เทศบาลนครนครราชสีมา ประชากร 162,799 คน
เทศบาลนครอุดรธานี ประชากร 137,948 คน
เทศบาลนครขอนแก่น ประชากร 113,754 คน
เทศบาลนครอุบลราชธานี ประชากร 105,081 คน
เทศบาลนครสกลนคร ประชากร 53,877 คน
เทศบาลเมืองมหาสารคาม ประชากร 46,523 คน
เทศบาลเมืองหนองคาย ประชากร 46,180 คน
เทศบาลเมืองสุรินทร์ ประชากร 43,008 คน
เทศบาลเมืองศรีสะเกษ ประชากร 41,680 คน
เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ประชากร 37,646 คน
เทศบาลเมืองชัยภูมิ ประชากร 37,477 คน
เทศบาลเมืองปากช่อง ประชากร 36,871 คน
เทศบาลเมืองร้อยเอ็ด ประชากร 34,660 คน
เทศบาลเมืองมุกดาหาร ประชากร 34,486 คน
เทศบาลเมืองชุมแพ ประชากร 32,300 คน
เทศบาลเมืองบ้านไผ่ ประชากร 30,684 คน
เทศบาลเมืองวารินชำราบ ประชากร 30,360 คน
เทศบาลเมืองบุรีรัมย์ ประชากร 28,308 คน
เทศบาลเมืองนครพนม ประชากร 28,205 คน
เทศบาลเมืองอำนาจเจริญ ประชากร 25,987 คน
เทศบาลเมืองหนองสำโรง ประชากร 24,977 คน
เทศบาลเมืองเลย ประชากร 22,531 คน
เทศบาลเมืองยโสธร ประชากร 21,039 คน
เทศบาลเมืองหนองบัวลำภู ประชากร 20,923 คน
เทศบาลเมืองกันทรลักษ์ ประชากร 20,175 คน
เทศบาลเมืองเดชอุดม ประชากร 14,386 คน
เทศบาลเมืองเมืองพล ประชากร 12,083 คน
เทศบาลเมืองกระนวน ประชากร 11,031 คน
เทศบาลเมืองบัวขาว ประชากร 11,803 คน
เทศบาลเมืองท่าบ่อ ประชากร 18,503 คน
เทศบาลเมืองโนนสูง-น้ำคำ ประชากร 10,073 คน
เทศบาลเมืองบ้านดุง ประชากร 16,003 คน
เทศบาลเมืองสีคิ้ว ประชากร 18,390 คน
เทศบาลเมืองนางรอง ประชากร 21,274 คน
เทศบาลเมืองชุมเห็ด ประชากร 20,193 คน
เทศบาลเมืองวังสะพุง ประชากร 12,374 คน
ระดับอุดมศึกษา
มหาวิทยาลัยรัฐ
มหาวิทยาลัยขอนแก่น
มหาวิทยาลัยขอนแก่น วิทยาเขตหนองคาย
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตขอนแก่น
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตกาฬสินธุ์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสุรินทร์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร
มหาวิทยาลัยนครพนม
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี วิทยาเขตมุกดาหาร
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร
มหาวิทยาลัยราชภัฏ
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี (มร.อด.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม (มรม.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย (มรล.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย ศูนย์การศึกษาขอนแก่น (มรล.ขก.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร (มร.สน.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา (มร.นม.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์ (มรภ.บร.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ (มรภ.สร.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี (มรภ.อบ.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์ (มกส.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ (มชย.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด (มรภ.รอ.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ (มรภ.ศก.)
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา วิทยาเขตอุดรธานี (มร.สส.อด.)
มหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแก่น
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตนครราชสีมา
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตสุรินทร์
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตหนองคาย
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตอุบลราชธานี
มหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตอำนาจเจริญ
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตอีสาน จังหวัดขอนแก่น
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตศรีล้านช้าง จังหวัดขอนเลย
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตร้อยเอ็ด
สถาบันอุดมศึกษาระบบเปิด
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติอุดรธานี
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรตินครพนม
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติหนองบัวลำภู
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติขอนแก่น
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติชัยภูมิ
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติอำนาจเจริญ
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรตินครราชสีมา
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติสุรินทร์
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติบุรีรัมย์
มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติศรีสะเกษ
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ศูนย์วิทยพัฒนามสธ.อุดรธานี
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ศูนย์วิทยพัฒนามสธ.อุบลราชธานี
สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ
สถาบันการบินพลเรือน ศูนย์ฝึกการบินแห่งที่2 จังหวัดขอนแก่น (ยกเลิกแล้ว)
สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตศรีสะเกษ
สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตมหาสารคาม
สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตอุดรธานี
มหาวิทยาลัยเอกชน
มหาวิทยาลัยการจัดการและเทคโนโลยีอีสเทิร์น
มหาวิทยาลัยศรีปทุม วิทยาเขตขอนแก่น
มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา
มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา วิทยาเขตสุรินทร์
มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา วิทยาเขตบุรีรัมย์
มหาวิทยาลัยราชธานี
มหาวิทยาลัยราชธานี วิทยาเขตอุดรธานี
มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล
มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
วิทยาลัยเอกชน
วิทยาลัยบัณฑิตเอเชีย
วิทยาลัยนครราชสีมา
วิทยาลัยเทคโนโลยีพนมวันท์
วิทยาลัยพิชญบัณฑิต
วิทยาลัยสันตพล
วิทยาลัย
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุดรธานี
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา
วิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี ขอนแก่น
วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร ขอนแก่น
วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร อุบลราชธานี
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สรรพสิทธิประสงค์
ท่าอากาศยานพาณิชย์
เรียงตามจำนวนผู้โดยสารและเที่ยวบินที่เข้าใช้บริการ

ท่าอากาศยานนานาชาติอุดรธานี
ท่าอากาศยานนานาชาติอุบลราชธานี
ท่าอากาศยานขอนแก่น
ท่าอากาศยานสกลนคร
ท่าอากาศยานบุรีรัมย์
ท่าอากาศยานนครพนม
ท่าอากาศยานเลย
ท่าอากาศยานร้อยเอ็ด
ท่าอากาศยานนครราชสีมา
ท่าอากาศยานสุรินทร์ภักดี
อุทยานแห่งชาติ
อุทยานแห่งชาติแก่งตะนะ
อุทยานแห่งชาติเขาพระวิหาร
อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่
อุทยานแห่งชาติตาดโดน
อุทยานแห่งชาติตาพระยา
อุทยานแห่งชาติไทรทอง
อุทยานแห่งชาตินายูง-น้ำโสม
อุทยานแห่งชาติน้ำพอง
อุทยานแห่งชาติป่าหินงาม
อุทยานแห่งชาติผาแต้ม
อุทยานแห่งชาติภูกระดึง
อุทยานแห่งชาติภูเก้า-ภูพานคำ
อุทยานแห่งชาติภูจองนายอย
อุทยานแห่งชาติภูเรือ
อุทยานแห่งชาติภูแลนคา
อุทยานแห่งชาติภูเวียง
อุทยานแห่งชาติภูผาม่าน
อุทยานแห่งชาติภูผายล
อุทยานแห่งชาติภูผาเหล็ก
อุทยานแห่งชาติภูพาน
อุทยานแห่งชาติภูลังกา
อุทยานแห่งชาติภูสระดอกบัว
อุทยานแห่งชาติภูสวนทราย
อุทยานแห่งชาติมุกดาหาร
อุทยานประวัติศาสตร์
อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมภ์
อุทยานประวัติศาสตร์พิมาย จังหวัดนครราชสีมา
อุทยานประวัติศาสตร์กลุ่มปราสาทตาเมือนและปราสาทศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์
อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท จังหวัดอุดรธา